પીએમ મોદી 23 સપ્ટેમ્બરે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાને સંબોધિત કરશે. આવી સ્થિતિમાં, એવી ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે કે ભારતને પણ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદનું કાયમી સભ્યપદ મળવું જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો આપણે જાણીએ કે જો ભારતને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં કાયમી સભ્યપદ મળે છે, તો પછી તેનાથી શું ફાયદો થશે?
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અમેરિકા જવા રવાના થઇ ગયા છે, જ્યાં તેઓ ક્વાડ સમિટમાં હાજરી આપશે. આ પછી તેઓ 23 સપ્ટેમ્બરે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાને પણ સંબોધિત કરશે. આ વખતે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા સંમેલનને ભવિષ્યની સમિટ કહેવામાં આવી છે. આ પહેલા જ ભારત વિશે ફરી એકવાર ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે કે તેને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદનું કાયમી સભ્યપદ મળવું જોઈએ. હાલમાં અમેરિકા, બ્રિટન, ચીન, ફ્રાન્સ અને રશિયા તેના કાયમી સભ્યો છે. જણાવી દઈએ કે જો ભારતને યુએનની સુરક્ષા પરિષદનું કાયમી સભ્યપદ મળી જાય છે તો તેને કઈ શક્તિઓ મળશે અને આ સભ્યપદના માર્ગમાં કેટલી મુશ્કેલીઓ છે.
આ પણ વાંચો – અમેરિકી ચૂંટણી: ટ્રમ્પ પર હુમલાનો પ્રયાસ, કામ નથી કર્યું, કમલા હેરિસને વધતો ટેકો
તેની રચના વર્ષ 1965માં કરવામાં આવી હતી
વાસ્તવમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદને વૈશ્વિક સ્તર પર સુરક્ષા પ્રબંધન માટે સૌથી મોટો મંચ માનવામાં આવે છે. તેની જવાબદારી સમગ્ર વિશ્વમાં શાંતિ જાળવવાની અને સામૂહિક સુરક્ષાના સિદ્ધાંતોનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવાની છે. સુરક્ષા પરિષદને સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું સૌથી મહત્વનું એકમ કહેવામાં આવે છે, જેની રચના બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન 1945માં કરવામાં આવી હતી. તેના પાંચ કાયમી સભ્યોમાં અમેરિકા, યુનાઇટેડ કિંગડમ, ફ્રાન્સ, રશિયા અને ચીનનો સમાવેશ થાય છે. સુરક્ષા પરિષદની રચના સમયે તેના 11 સભ્યો હતા, જે 1965માં વધારીને 15 કરવામાં આવ્યા હતા. આ સિવાય વધુ 10 દેશો બે વર્ષ માટે કામચલાઉ સભ્યો તરીકે ચૂંટાય છે.
કામચલાઉ સભ્યો બે વર્ષ માટે ચૂંટાય છે
સુરક્ષા પરિષદના અસ્થાયી સભ્ય દેશો બે વર્ષ માટે ચૂંટાય છે. તેમને પસંદ કરવાનો હેતુ સુરક્ષા પરિષદમાં પ્રાદેશિક સંતુલન જાળવવાનો છે. આ માટે સભ્ય દેશો વચ્ચે ચૂંટણી થાય છે. આના દ્વારા એશિયા કે આફ્રિકામાંથી પાંચ, દક્ષિણ અમેરિકામાંથી બે, પૂર્વ યુરોપના એક અને પશ્ચિમ યુરોપ કે અન્ય પ્રદેશોમાંથી બે દેશોની પસંદગી કરવામાં આવે છે. આફ્રિકા અને એશિયા માટે નક્કી કરવામાં આવેલી પાંચ બેઠકોમાંથી ત્રણ આફ્રિકન દેશો અને બે એશિયન દેશો દ્વારા ચૂંટવામાં આવે છે. ભારત ઘણી વખત તેનું અસ્થાયી સભ્ય રહ્યું છે.
ભારતના માર્ગમાં આ છે અડચણો
સુરક્ષા પરિષદના પાંચ સ્થાયી સભ્યોમાંથી ચીનને બાદ કરતાં અમેરિકા, યુકે, ફ્રાન્સ અને રશિયા સમયાંતરે ભારતના કાયમી સભ્યપદને ટેકો આપતા રહ્યા છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં એકમાત્ર એશિયન કાયમી સભ્ય ચીન વાસ્તવમાં ભારતનો કટ્ટર વિરોધી છે અને તે નથી ઇચ્છતો કે વિશ્વના સૌથી મોટા મંચ પર ભારત તેની સમકક્ષ રહે. જો ભારતને કાયમી સભ્યપદ મળશે તો તે પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં ચીનની સમકક્ષ ઊભું રહેશે. આમ પણ વિશ્વમાં ભારતના વધતા પ્રભાવથી ચીન પરેશાન છે. કાયમી સભ્યપદ સાથે, તેની શક્તિઓ અને આંતરરાષ્ટ્રીય વિશ્વસનીયતામાં વધુ વધારો થશે અને તે ચીન સામે ખોવાઈ જશે નહીં.
ઘણી વખત એક વાત એવી પણ ઉભી થાય છે કે નવા સ્થાયી સભ્યોને વીટો વગર સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં સામેલ કરવા જોઈએ. તે સ્વીકાર્ય નથી, કારણ કે તે નખ વિનાના સિંહની ભૂમિકા જેવું હશે. કાયમી સભ્ય દેશો કોઈપણ રીતે તેમનો વીટો પાવર છોડવા માટે સંમત થતા નથી. કે તેઓ ખરેખર કોઈ અન્ય દેશને આ અધિકાર આપવા માટે સંમત નથી. ભારતના સભ્યપદ માટે યુએન ચાર્ટરમાં સુધારો કરવાની જરૂર પડશે. તેના માટે કાયમી સભ્યો તેમજ બે તૃતીયાંશ દેશોની બહાલીની જરૂર પડે છે.
કાયમી સભ્યપદ મેળવીને ભારતને ઘણા ફાયદા
સુરક્ષા પરિષદમાં કાયમી સભ્યપદ મળવાથી ભારત સમગ્ર વિશ્વમાં તેની વિશ્વસનીયતામાં વધારો કરશે અને આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં પણ તેનું પ્રભુત્વ વધશે. આમ પણ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની મુખ્ય નિર્ણય લેતી સંસ્થા છે. કોઈપણ દેશ પર કોઈપણ પ્રતિબંધો લાદવા અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય ન્યાયાલયના નિર્ણયનો અમલ કરવા માટે તેને સમર્થનની જરૂર છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતને કાયમી બેઠક મળે છે, તો તે વધુ તાકાત સાથે વૈશ્વિક મંચ પર બોલી શકશે.
કાયમી સભ્યપદ સાથે ભારત પાસે વીટો પાવર હશે અને તે વિશ્વના મંચ પર કોઈ પણ ખોટા નિર્ણયનો વિરોધ કરી શકશે અને ખાસ કરીને ચીનના ખોટા નિર્ણયનો વિરોધ કરી શકશે અને તેને રોકી શકશે. કાયમી સભ્યપદ ભારતમાં અન્ય દેશો દ્વારા પ્રાયોજિત આતંકવાદનો સામનો કરવામાં મદદ કરશે, પરંતુ તે બાહ્ય સુરક્ષા જોખમોનો સામનો કરવામાં પણ સક્ષમ હશે.
