બંગાળમાં મકરસંક્રાંતિ પર ગંગા સાગર મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ સાથે જ પાપોમાંથી મુક્તિ પણ મળે છે. શું છે આ મેળાનો ઇતિહાસ, મહત્વ અને ધાર્મિક માન્યતા, આવો જાણીએ
દેશભરમાં ગંગા સાગરના મેળા વિશે એક વાત કહેવામાં આવે છે, તમે દરેક તીર્થસ્થળ પર ઘણી વાર જઈ શકો છો, પરંતુ તમે ગંગા સાગરમાં માત્ર એક જ વાર જઈ શકો છો. આ વિશે એક કહેવત પણ છે, સબ તીરથ બાર બાર ગંગા સાગર એક બાર. એવું માનવામાં આવે છે કે ગંગા સાગરમાં સ્નાન કરવાથી ૧૦૦ અશ્વમેધ યજ્ઞો જેવા સદ્ગુણી પરિણામો મળે છે. આ મેળો મકરસંક્રાંતિના સમયે થાય છે. જ્યારે સૂર્ય મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે ગંગા સાગર સ્નાનનું વિશેષ ધાર્મિક મહત્વ હોય છે.
થોડા જ દિવસોમાં મહાકુંભની શરૂઆત થઇ રહી છે, તો ગંગા સાગર સ્નાન પણ શરૂ થવા જઇ રહ્યું છે. આ અંગે બંગાળના સીએમ મમતા બેનર્જીએ કહ્યું કે ગંગા સાગર સ્નાન મહાકુંભથી પણ મોટું છે. આ પછી અનેક પ્રકારના દાવા કરવામાં આવી રહ્યા છે. બેનર્જીએ કેન્દ્ર સરકાર તેને રાષ્ટ્રીય મેળો જાહેર કરે તેવી માંગ કરી છે. આવો જાણીએ આ મેળાનો ઇતિહાસ અને શા માટે યોજાય છે. વળી, તેની હિંદુ માન્યતાઓ શું જાણે છે?
ગંગાસાગર મેળો હિંદુ ધર્મનો બીજો સૌથી મોટો મેળો ગણાય છે. આ મેળો દર વર્ષે તારીખ મુજબ ૧૪ કે ૧૫ જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે.
દર વર્ષે મકરસંક્રાંતિની આસપાસ જાન્યુઆરી મહિનામાં ગંગાસાગર મેળો કે ગંગા સાગર સ્નાન યોજાય છે. હિન્દુઓમાં તેનું ખૂબ જ ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વ છે. દર વર્ષે દુનિયાભરમાંથી લાખો લોકો ગંગાસાગર મેળામાં સ્નાન માટે પહોંચે છે.
આ મેળો પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્યના સાગર ટાપુ અથવા ‘સાગર ટાપુ’ ખાતે યોજાય છે. મકરસંક્રાંતિના થોડા દિવસ પહેલાં ગંગાસાગર મેળો શરૂ થાય છે અને સંક્રાંતિ પછી પૂરો થાય છે. આ મેળો વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર ભરાય છે.
હિન્દુ ધર્મમાં ગંગા સાગર સ્નાન ખૂબ જ ખાસ છે
હિન્દુ ધર્મમાં ગંગા સાગર સ્નાનનું ખૂબ મહત્વ છે. બંગાળમાં આ મેળાની ધામધૂમથી ઉજવણી કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ગંગા સાગરમાં સ્નાન કરવાથી ૧૦૦ અશ્વમેધ યજ્ઞો જેવા સદ્ગુણી પરિણામો મળે છે. આ સાથે, તમને પાપોમાંથી મુક્તિ મળે છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર આ તે દિવસ છે જ્યારે સૂર્ય ધન રાશિથી મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે. હિન્દુ સંસ્કૃતિ અનુસાર આ દિવસ સારા સમયની શરૂઆતનો સંકેત આપે છે. આ પછી, લગ્ન, સગાઈ અને અન્ય વસ્તુઓ જેવા તમામ શુભ કાર્યો શરૂ કરી શકાય છે.
ગંગા સાગરમાં કેવી રીતે સ્નાન કરો છો?
1. શ્રદ્ધાળુઓ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં વહેલી સવારે ઉઠીને ગંગા સ્નાનના દિવસે ગંગા નદીમાં પવિત્ર સ્નાન કરે છે. તેઓ ભગવાન સૂર્યને અર્ઘ્ય અર્પણ કરે છે. આ પછી, ધાર્મિક વિધિ શરૂ થાય છે. 2. વિધિ પૂર્ણ કર્યા બાદ લોકો કપિલ મુનિની પૂજા કરે છે અને દેશી ઘીનો દીવો પ્રગટાવે છે. 3. કેટલાક લોકો ગંગા સ્નાનના દિવસે યજ્ઞ અને હવન પણ કરે છે. 4. શ્રદ્ધાળુઓ ગંગા સ્નાનના દિવસે પણ વ્રત રાખે છે. 5. ગંગા સ્નાનના આ દિવસે, ભક્તો દેવી ગંગાનો આભાર વ્યક્ત કરે છે અને તેમના ખરાબ કાર્યો માટે માફી માંગે છે. જે તેઓએ જાણી જોઈને કે અજાણતા કર્યું હશે.
ગંગા સાગર મેળાનો પૌરાણિક ઇતિહાસ શું છે?
હિન્દુ ધર્મગ્રંથો અનુસાર, એક સમયે રાજા સાગર વિશ્વ વિજય માટે અશ્વમેધ યજ્ઞકરી રહ્યા હતા. સ્વર્ગના સ્વામી, રાજા ઇન્દ્રએ બલિદાનના ઘોડાની ચોરી કરી. આ પછી, હડેસમાં કપિલ મુનિના આશ્રમ પાસે ઘોડો બાંધવામાં આવ્યો હતો.
જ્યારે રાજા સાગરનો પુત્ર ઘોડો લેવા આવ્યો તો કપિલ મુનિના આશ્રમ પાસે મળ્યો તો તેણે કપિલ મુનિ સાથે ચોર જેવો વ્યવહાર કર્યો. કપિલ મુનિ (ભગવાન વિષ્ણુનો અવતાર માનવામાં આવે છે) આ વાતથી ગુસ્સે થયા.
તેઓએ છોકરાઓને શાપ આપ્યો અને તેમને રાખમાં ફેરવી દીધા. રાજા સાગરના પૌત્ર ભગીરથે વર્ષો સુધી તપસ્યા કરી અને પોતાના પૂર્વજોની રાખ ઉપર પવિત્ર ગંગાને ઉડાડવાની વિનંતી કરી. પવિત્ર ગંગાએ આ વિનંતી સ્વીકારી અને સ્વર્ગમાંથી નીચે આવીને રાજા સાગરના પુત્રોની રાખ ધોઈ નાખી.
તેમના પૂર્વજોના આત્માને મુક્તિ મળી. આ જ કારણ છે કે લાખો લોકો મોક્ષ મેળવવા અને જૂના પાપોથી મુક્તિ મેળવવા માટે પહોંચે છે.
