નાણાકીય નીતિ, રેપો રેટ અને CRR શું છે? જેનો ઉલ્લેખ આરબીઆઈ ગવર્નરે કર્યો હતો

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે મોનેટરી પોલિસી કમિટીની બેઠકમાં ઘણી મહત્વપૂર્ણ જાહેરાતો કરી. આ સમયગાળા દરમિયાન, તેમણે રેપો રેટ જેવો હતો તે જ રાખ્યો, પરંતુ કેશ રિઝર્વ રેશિયો (CRR) ઘટાડીને 4% કર્યો.

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે મોનેટરી પોલિસી કમિટીની બેઠકમાં ઘણા મહત્વના નિર્ણયો લીધા હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન, તેમણે કેશ રિઝર્વ રેશિયો (CRR) ને ઘટાડીને 4% કરતા રેપો રેટ જેવો જ રાખ્યો હતો. અગાઉ તે 4.5 ટકા હતો. આ શરતો, જેમ કે રેપો રેટ અને CRR, તકનીકી લાગે છે, પરંતુ તે આપણા રોજિંદા જીવન પર સીધી અસર કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો તેનું પોસ્ટમોર્ટમ કરીએ.

આરબીઆઈ અને નાણાકીય નીતિ

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) દેશની તમામ બેંકો અને અર્થતંત્રને નિયંત્રિત કરે છે. તેની શરૂઆત 1 એપ્રિલ 1935ના રોજ કરવામાં આવી હતી. વર્ષ 1937માં તેની હેડ ઓફિસ કોલકાતાથી મુંબઈમાં તબદીલ કરવામાં આવી હતી. વર્ષ 1949 માં તેને ભારત સરકાર હેઠળ મૂકવામાં આવ્યું હતું.

RBIની મોનેટરી પોલિસી કમિટી દર બે મહિને મળે છે અને વ્યાજ દર વધારવો કે ઘટાડવો તે નક્કી કરે છે. આ નિર્ણયો દેશની અર્થવ્યવસ્થાને સ્થિર રાખવા અને ફુગાવાને અંકુશમાં રાખવા માટે લેવામાં આવે છે.

રેપો રેટ શું છે?

રેપો રેટ એ દર છે કે જેના પર આરબીઆઈ બેંકોને ટૂંકા ગાળાની લોન આપે છે. જ્યારે બેંકોને નાણાંની જરૂર હોય છે, ત્યારે તેઓ તેમની સરકારી સિક્યોરિટીઝ ગીરવે મૂકીને આરબીઆઈ પાસેથી નાણાં લે છે. RBI આના પર જે વ્યાજ લે છે તેને રેપો રેટ કહેવામાં આવે છે.

રેપો રેટની અસર

જો રેપો રેટમાં વધારો થાય છે, તો બેંકો પાસેથી લોન લેવી મોંઘી થઈ જાય છે, જેના કારણે બજારમાં પૈસાની અછત થાય છે અને મોંઘવારી ઘટે છે. જ્યારે રેપો રેટ ઘટે છે, ત્યારે બેંકો પાસેથી લોન લેવી સસ્તી થઈ જાય છે, જે લોન લેવાનું સરળ બનાવે છે.

CRR (કેશ રિઝર્વ રેશિયો) શું છે?

CRR એટલે કેશ રિઝર્વ રેશિયો. આ એવો ભાગ છે કે બેંકોએ તેમની કુલ થાપણોની ચોક્કસ ટકાવારી રોકડ સ્વરૂપમાં આરબીઆઈ પાસે રાખવાની હોય છે. જ્યારે CRR વધે છે, ત્યારે બેંકો પાસે પૈસા ઓછા હોય છે, જેના કારણે તેઓ ધિરાણમાં ઘટાડો કરે છે. આ સુનિશ્ચિત કરે છે કે બેંકો તેમની તમામ થાપણો તાત્કાલિક ખર્ચ ન કરે અને કટોકટીના કિસ્સામાં નાણાં ઉપલબ્ધ હોય.

નાણાકીય નીતિનું મહત્વ

નાણાકીય નીતિ દ્વારા, RBI ફુગાવાને નિયંત્રિત કરે છે, બજારમાં રોકડની માત્રા નક્કી કરે છે અને દેશની આર્થિક સ્થિરતા જાળવી રાખે છે. રેપો રેટ અને CRRમાં ફેરફારની સીધી અસર અમારા ઉધાર, લોન EMI અને બચત પર પડે છે.