ગુજરાતમાં ‘બેટી બચાવો’ અસફળતા: 13થી 16 વર્ષઉમરના 1,633 કિશોરીઓ સગર્ભા, ચોંકાવનારો રિપોર્ટ
ગાંધીનગર: “વિકાસનું મોડેલ” ગણાતા ગુજરાતમાં તાજેતરમાં બહાર પડેલા આંકડાઓએ બાળલગ્ન અને કિશોરીઓમાં ગર્ભાવસ્થા જેવી ગંભીર સામાજિક સમસ્યાને ફરી એક વખત રોશન કર્યું છે. રાજ્યના આરોગ્ય વિભાગ દ્વારા ઓક્ટોબર–નવેમ્બર 2025 દરમિયાન કરવામાં આવેલ સર્વે અનુસાર 13થી 16 વર્ષની ઉંમરના કુલ 1,633 કિશોરીઓ ગર્ભવતી હોવાનું નોંધાયું છે, જે સમાજ અને સરકાર માટે ચોંકાવનારો વિકાસ સૂચક છે.
📊 આંકડા શું દર્શાવે છે?
આ સર્વેમાં પેઠાના સર્વેક્ષણ સાથે મળતી માહિતી પ્રમાણે રાજ્યભરમાં અનેક જિલ્લાઓમાં સ્થિતિ ગંભીર જોવા મળી:
- વલસાડ — 190 કિસ્સા
- દાહોદ — 133
- જામનગર — 90
- મહેસાણા — 78
- સાબરકાંઠા — 76
- આણંદ અને ડાંગ — 70-70
- ખેડા અને અમદાવાદ (શહેર) જેવા વિસ્તારોમાં પણ નોંધપાત્ર કિસ્સા નોંધાયા છે.
આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે સાર્વજનિક આરોગ્ય અને બાળસંરક્ષણને લગતી નીતિઓ જeline પર કાર્યરત હોવાથી અમલમાં અસફળ રહી છે.
📉 શિક્ષા અને બાળલગ્નનો સંબંધ
આ સ્થિતિ “બેટી બચાવો, બેટી પઢાવો” જેવા નારા છતાં કાયદા અને નીતિઓ અમલમાં કદી જશે એમ કહેવું મુશ્કેલ બનાવે છે. નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (NFHS-5) મુજબ ગુજરાતમાં બાળલગ્નનો પ્રમાણ લગભગ 21.8% છે, જ્યારે કેટલાક જિલ્લામાં આ દર 30% થી વધુ દેખાયો છે.
વિશ્વસનીય સામાજિક-આર્થિક અભ્યાસોએ પણ દર્શાવ્યું છે કે, શિક્ષણની અછત અને બાળલગ્નનું વધારે પ્રમાણ કિશોરીઓમાં સમયથી પહેલાં ગર્ભધારણ તથા માતૃત્વ તરફ દોરી શકે છે, ખાસ કરીને 15-19 વર્ગમાં.
📌 રાજકારણ અને વિવાદ
આ આંકડાઓ સામે બાદ ગુજરાત કોંગ્રેસ પાર્ટીએ રાજ્ય સરકાર પર આ બાબતમાં નિયમો કડકાઈથી અમલમાં ન મૂકવાની અને બાળલગ્ન પ્રતિબંધક કાયદાનો ઉલંઘન થતો જોવા મળે છે તેવા આક્ષેપો કર્યા છે. પાર્ટીના પ્રવક્તા મનિષ દોશીએ જણાવ્યું છે કે, સરકાર તાત્કાલિક પગલાં લે અને આ મુદ્દે ઉચ્ચસ્તરીય તપાસ અને વિશેષ કાર્યવાહી શરૂ કરે.
🧠 વિસ્તૃત સામાજિક અસર
- નાની ઉંમરને માતૃત્વનો ભાર શરીર અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય બંને માટે ગંભીર જોખમ બનાવે છે.
- ગર્ભાવસ્થા અને નિર્ધારણ વિના લગ્ન સંબંધિત મુદ્દાઓ કાયદા તથા માનવ અધિકારોની કટોકટિ ઉભી કરે છે.
- આ સ્થિતિ શૈક્ષણિક પ્રગતિમાં પણ અવરોધરૂપ બની શકે છે.
આ ચોંકાવનારા આંકડાઓ પ્રકાશમાં આવ્યા બાદ સમાજ, વકીલો, આરોગ્ય નિષ્ણાતો અને વ્યાવસાયિકો તરફથી વધુ સુરક્ષિત, સમન્વિત અને અસરકારક નીતિઓ લાવવા માંગ વધી છે.
