ATM: ડિજિટલ મિશન હેઠળ કેશનું સર્ક્યુલેશન ઓછું કરવા પર ફોકસ કરવામાં આવે છે, પરંતુ આ સિવાય એટીએમની સંખ્યા ઘટવા પાછળ કેટલાક કારણો છે, જેના વિશે તમારે જાણવું જોઈએ.
ATM: દેશમાં UPIના વધતા જતા વિસ્તારથી તમને લાગશે કે કેશ પેમેન્ટ અને કેશની જરૂરિયાત ઘટી ગઇ છે, જો કે એવું નથી. દેશમાં કેશ સર્ક્યુલેશન ઊંચા સ્તરે છે ત્યારે ભારતની બેન્કોના એટીએમ અને કેશ રિસાઇકલરોની સંખ્યા ઘટી રહી છે. આ પાછળ ઘણા કારણો છે, જેના વિશે તમે અહીં જાણી શકો છો…
Read: આધારકાર્ડ કેન્દ્ર ઉપર લાંબી કતારો લાગી : અરજદારોને હાલાકી
દેશમાં એટીએમ કેમ ઘટી રહ્યા છે?
ઇકોનોમિક ટાઇમ્સમાં પ્રકાશિત અહેવાલ અનુસાર દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ વધી રહ્યું છે અને ખાસ કરીને યુપીઆઇ આમાં ખૂબ મોટી ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. આ ઉપરાંત અહીંનાં શહેરોમાં ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન પર વ્યૂહાત્મક ફોકસને કારણે એટીએમ અને કેશ રિસાઇકલર્સની સંખ્યા ઘટી રહી છે એટલે કે ડિજિટલ મિશન હેઠળ રોકડનું પરિભ્રમણ ઘટાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવી રહ્યું છે.
શું કહે છે RBIના ડેટા?
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના આંકડા મુજબ ભારતમાં એટીએમની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. સપ્ટેમ્બર 2023 માં, એટીએમની સંખ્યા 2,19,000 હતી અને સપ્ટેમ્બર 2024 માં, આ સંખ્યા ઘટીને 2,15,000 થઈ ગઈ છે. એટીએમની સંખ્યામાં આ ઘટાડો મુખ્યત્વે ઓફ-સાઇટ એટીએમની સંખ્યામાં ઘટાડાને કારણે થયો છે. સપ્ટેમ્બર 2022 માં, ઓફ-સાઇટ એટીએમની સંખ્યા કુલ 97,072 હતી અને સપ્ટેમ્બર 2024 સુધીમાં તે ઘટીને 87,638 થઈ ગઈ છે એટલે કે તેમાં 9434 એટીએમનો ઘટાડો થયો છે.
આરબીઆઈના નિયમોએ એટીએમની સંખ્યામાં પણ ઘટાડો કર્યો
રિઝર્વ બેન્કે જ્યારથી એટીએમમાંથી મફત રોકડ ઉપાડની સંખ્યામાં ઘટાડો કર્યો છે અને એટીએમમાંથી રોકડ ઉપાડવા પર ઇન્ટરચેંજ ફીમાં વધારો કર્યો છે, ત્યારથી એટીએમમાંથી રોકડ ઉપાડવાની સંખ્યા અને ટ્રેન્ડમાં ઘટાડો થયો છે. તેના આધારે આરબીઆઈ એટીએમની ઉપયોગિતા પર પણ નજર રાખે છે.
ભારતમાં એટીએમની સંખ્યા વૈશ્વિક કરતા ઓછી છે
દેશમાં દર એક લાખ લોકોએ માત્ર 15 એટીએમ છે અને આ પણ ઓછું છે કારણ કે એટીએમ લગાવવાના નિયમો ખૂબ જ કડક અને મોંઘા છે. વૈશ્વિક સ્તર પર ભારતનું એટીએમ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ખૂબ જ નબળું દેખાઈ રહ્યું છે.
ભારતમાં રોકડનો વધુ ઉપયોગ
ભારતમાં હજુ પણ રોકડનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે અને વર્ષ 2022માં તે કુલ વ્યવહારોના 89 ટકા અને દેશના કુલ જીડીપીના 12 ટકા હતી, જે તુલનાત્મક રીતે ઘણી વધારે છે. આ દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો એટીએમની સંખ્યાને લઈને ચિંતા થવી સ્વાભાવિક છે. બેન્કિંગ એક્સપર્ટના જણાવ્યા પ્રમાણે એટીએમ ઈન્સ્ટોલેશનને લઈને નવો ટ્રેન્ડ આસપાસના સ્થળો પર કેટલા લોકો રહે છે અથવા કયા એટીએમની ઉપયોગિતા કોઈ ચોક્કસ જગ્યાએ કેટલી છે તેના પર આધારિત છે.
