જૂની નોટોમાં સુરક્ષા થ્રેડો, રેસા, ખાસ શાહી અને રસાયણો હોય છે, જે જો સીધા જમીન પર ફેંકી દેવામાં આવે અથવા બાળી નાખવામાં આવે તો તે માટી, હવા અને પર્યાવરણ પર પ્રતિકૂળ અસર કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, RBI હવે જૂની ફાટેલી નોટોનો ઉપયોગ ફર્નિચર બનાવવામાં કરશે.
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) હવે જૂની, ફાટેલી અને રદ થયેલી ચલણી નોટોને ફક્ત બાળવા કે પીગળવાને બદલે પર્યાવરણને અનુકૂળ રીતે ફરીથી ઉપયોગમાં લેવાની યોજના બનાવી રહી છે. RBIએ તેના તાજેતરના વાર્ષિક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે હવે આ નોટોનો ઉપયોગ પાર્ટિકલ બોર્ડ બનાવવા માટે કરવામાં આવશે, જેમાંથી ખુરશીઓ, ટેબલ અને અન્ય ફર્નિચર બનાવી શકાય છે.
દર વર્ષે, રિઝર્વ બેંકને 15,000 ટનથી વધુ ચલણી નોટો મળે છે જે જૂની, ફાટેલી અથવા અન્ય કારણોસર ચલણમાંથી બહાર કાઢવામાં આવે છે. અત્યાર સુધી આ નોટોને બાળીને અથવા સડીને નાશ કરવામાં આવતી હતી. આ પ્રક્રિયા માત્ર ખર્ચાળ જ નહોતી પણ પર્યાવરણ માટે પણ હાનિકારક હતી.
RBI એ હવે પાર્ટિકલ બોર્ડ બનાવતી કંપનીઓનો સંપર્ક કર્યો છે. આ યોજના હેઠળ, રિઝર્વ બેંક આ ક્ષતિગ્રસ્ત નોટોને બારીક ટુકડાઓમાં રૂપાંતરિત કરશે અને આ કંપનીઓને વેચશે. આ કંપનીઓને સસ્તો અને ટકાઉ કાચો માલ પૂરો પાડશે અને RBI માટે વિનાશ ખર્ચ પણ ઘટાડશે. આ પ્રક્રિયામાંથી બેંકને વધારાની આવક પણ મળશે.
RBI એ પર્યાવરણીય હિતમાં આ પગલું ભર્યું છે. અત્યાર સુધી નોટો બાળવાની કે લેન્ડફિલમાં ફેંકવાની પ્રક્રિયા પર્યાવરણ માટે હાનિકારક માનવામાં આવતી હતી. તેથી, બેંકે કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય હેઠળના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ વુડ સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજી પાસેથી આ વિષય પર એક અભ્યાસ કરાવ્યો. અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે જૂની ચલણી નોટોના ભંગારનો ઉપયોગ પાર્ટિકલ બોર્ડના ઉત્પાદનમાં અસરકારક રીતે થઈ શકે છે.
