આઇએમએફ, વર્લ્ડ બેન્ક અને એડીબી જેવી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ નાણાકીય તંગી સામે ઝઝૂમી રહેલા પાકિસ્તાનને સતત ભંડોળ પૂરું પાડી રહી છે. હવે ભારતે સવાલ ઉઠાવ્યો છે કે પાકિસ્તાનમાં આ ફંડનો ઉપયોગ ક્યાં અને કેવી રીતે કરવામાં આવી રહ્યો છે.
પાકિસ્તાન છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી ઊંડા આર્થિક સંકટની સ્થિતિમાં છે. વધતી મોંઘવારી, વિદેશી મુદ્રા ભંડારમાં ઘટાડો અને રાજકીય અસ્થિરતાના કારણે તેની આર્થિક સ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ ગઈ છે. દરમિયાનમાં, તેને આંતરરાષ્ટ્રીય એજન્સીઓ પાસેથી ભંડોળ મળવાનું ચાલુ રહ્યું છે – પછી તે આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાં ભંડોળ (આઇએમએફ), વિશ્વ બૅન્ક હોય કે એશિયન ડેવલપમેન્ટ બૅન્ક (એડીબી) હોય.
પરંતુ હવે ભારતે આ ફંડિંગ પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. ભારતની ચિંતા એ છે કે પાકિસ્તાન આ નાણાંનો ઉપયોગ ક્યાં કરે છે? શું તે ખરેખર સામાન્ય લોકોના કલ્યાણ અને આર્થિક સુધારા માટે ખર્ચવામાં આવી રહ્યું છે, અથવા તેનો ઉપયોગ આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓ અને લશ્કરી વિસ્તરણ જેવા ખતરનાક હેતુઓ માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે?
પાકિસ્તાનને કોણ ચૂકવે છે?
- આઇએમએફ (ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ): પાકિસ્તાનને આઇએમએફ તરફથી અત્યાર સુધીમાં અનેક બેલઆઉટ પેકેજ મળ્યા છે. જુલાઈ 2023 માં જ, આઇએમએફએ પાકિસ્તાનને 3 અબજ ડોલરની સ્ટેન્ડબાય વ્યવસ્થાને મંજૂરી આપી હતી.
- પાકિસ્તાનને શિક્ષણ, આરોગ્ય, ઊર્જા અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર જેવા ક્ષેત્રોમાં સુધારો કરવા માટે વિશ્વ બેંક પાસેથી નિયમિત ભંડોળ મળે છે.
- એશિયન ડેવલપમેન્ટ બેંક (એડીબી): એડીબી પાકિસ્તાનને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ, પાવર પ્રોજેક્ટ્સ અને ટ્રાન્સપોર્ટેશન સિસ્ટમ માટે પણ લોન આપે છે.
- આ ઉપરાંત ચીન, સાઉદી અરેબિયા, યુએઈ જેવા દેશોએ પણ પાકિસ્તાનને દ્વિપક્ષીય લોન અને સહાય આપી છે.
ભંડોળ શું છે?
સામાન્ય રીતે, આ સંસ્થાઓ પાસેથી પ્રાપ્ત ભંડોળ ગરીબી નિવારણ, શિક્ષણ અને આરોગ્યમાં સુધારણા અને આર્થિક સ્થિરતાના હેતુ માટે આપવામાં આવે છે. પરંતુ પાકિસ્તાનની પરિસ્થિતિ એક અલગ જ વાર્તા કહે છે.
- આઇએમએફ અને વિશ્વ બેંકના ભંડોળથી જે સુધારણા યોજનાઓ અમલમાં મૂકવાની હતી તે ઘણીવાર અધૂરી અથવા ભ્રષ્ટ હોય છે.
- પાકિસ્તાનની સેના દેશની અર્થવ્યવસ્થાના મોટા ભાગ પર નિયંત્રણ રાખે છે. આવી સ્થિતિમાં, એવી આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે કે ઘણી વખત આંતરરાષ્ટ્રીય ભંડોળ સૈન્યના પરોક્ષ ખર્ચમાં જાય છે.
- આ ઉપરાંત આતંકી સંગઠનોને આડકતરી મદદ અને કટ્ટરપંથી સંગઠનોની સુરક્ષા પર પણ દુનિયાની નજર ટકેલી છે.
ભારતની ચિંતા
ભારતે આઈએમએફ, વર્લ્ડ બેન્ક અને એડીબીને વિનંતી કરી છે કે, તેઓ પાકિસ્તાનને આપવામાં આવતી આર્થિક સહાયનું પુનઃમૂલ્યાંકન કરે. ભારતનું કહેવું છે કે જ્યારે પાકિસ્તાન પોતાના દેશમાં આતંકવાદને પ્રોત્સાહન આપે છે અને ભારત જેવા પાડોશી દેશમાં અશાંતિ ફેલાવે છે તો તેને આંતરરાષ્ટ્રીય મંચોથી મળનારી આર્થિક મદદ પર કડક નજર રાખવાની જરૂર છે.
