રાવણ જેટલો શક્તિશાળી હતો તેટલો જ વિદ્વાન હતો. આ વાતનો અંદાજ એ વાતથી લગાવી શકાય છે કે યુદ્ધમાં રામનું બાણ વાગ્યું તે પછી જ્યારે તેઓ અંતિમ શ્વાસ લઈ રહ્યા હતા ત્યારે ભગવાન રામે સ્વયં લક્ષ્મણને તેમની પાસેથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે કહ્યું હતું. આવો જાણીએ, રાવણનો જન્મ ક્યાં થયો હતો? તે કેટલો જાણકાર હતો? તેમને બ્રહ્મરાક્ષસ નામ કેવી રીતે મળ્યું અને શનિદેવે કેમ બંદી બનાવ્યા?
દેશભરમાં નવરાત્રિની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. લંકાના રાજા રાવણને જીતવા માટે ભગવાન રામે નવ દિવસ સુધી માતા રાણીના ચંડી સ્વરૂપની પૂજા કરી હોવાથી દેવી દુર્ગાની પૂજા કરવામાં આવી રહી છે. દસમા દિવસે માતાના આશીર્વાદથી રાવણનો અંત થયો હતો. ત્યારથી નવ દિવસ સુધી મૈયાની પૂજા કરવામાં આવે છે અને 10માં દિવસે રાવણ દહન કરવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે રાવણનો જન્મ ક્યાં થયો હતો? તે કેટલો જાણકાર હતો? ચાલો એ જાણવાનો પ્રયત્ન કરીએ.
વાલ્મીકિ રામાયણ અનુસાર રાવણ પિતા તરફથી બ્રાહ્મણ અને નાના પક્ષનો ક્ષત્રિય રાક્ષસ હતો. એટલા માટે તેમને બ્રહ્મરાક્ષસનું નામ પણ આપવામાં આવ્યું છે. રાવણના દાદા ઋષિ પુલસ્ત્ય માનસ અને બ્રહ્માના સપ્તર્ષિના ૧૦ પુત્રોમાંના એક હતા. તેમના પુત્ર ઋષિ વિશ્રવની પત્ની ક્ષત્રિય રાક્ષસ કુળના કૈકાસીએ રાવણને જન્મ આપ્યો હતો. કૈકાસીના પિતાનું નામ હતું દૈત્યરાજ સુમાલી (સુમલાયા). કુબેરનો જન્મ ઋષિ વિશ્રવની બીજી પત્નીથી થયો હતો. રાવણે પોતાના પિતા ઋષિ વિશ્રવના આશ્રય હેઠળ વેદો અને પવિત્ર ગ્રંથો તેમજ ક્ષત્રિયોના જ્ઞાન અને યુદ્ધમાં નિપુણતા મેળવી હતી.
અહીં ઉત્તર પ્રદેશમાં જન્મસ્થળ માનવામાં આવે છે
બિસરખ એ ઉત્તર પ્રદેશના ગૌતમ બૌદ્ધ નગરમાં ગ્રેટર નોઈડાથી લગભગ ૧૫ કિમી દૂર એક ગામ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થાન પર રાવણનો જન્મ થયો હતો. તેથી અહીં દશેરાની ઉજવણી થતી નથી. મીડિયા રિપોર્ટ્સમાં એવું કારણ આપવામાં આવ્યું છે કે ઘણા દાયકાઓ પહેલા બિસરખના લોકોએ રાવણનું પૂતળું બાળ્યું હતું. પછી ત્યાં એક પછી એક અનેક લોકો મૃત્યુ પામ્યા. આ પછી, લોકોએ રાવણની પૂજા કરી, જેનાથી મૃત્યુની પ્રક્રિયા બંધ થઈ ગઈ.
ભાઈ પાસેથી શિવ-પાર્વતીનું લંકા છીનવાઈ ગયું
લંકાનું નિર્માણ વિશ્વકર્માએ શિવ-પાર્વતી માટે કરાવ્યું હતું, જે વિશ્રવ મુનિએ યજ્ઞ પછી દક્ષિણમાં શિવ પાસે માગ્યું હતું. આ ઋષિ પુત્ર કુબેરે સાવકી માતા કૈકેસી દ્વારા રાવણને સંદેશ આપ્યો હતો કે લંકા હવે તેનું થઈ ગયું છે. જો કે રાવણ ઇચ્છતો હતો કે લંકા તેની માલિકીનું જ હોય. આથી તેણે કુબેરને ધમકી આપી હતી કે તે બળજબરીથી તેને છીનવી લેશે. પિતા વિશ્રવ જાણતા હતા કે શિવની તપસ્યા પછી રાવણને કોઈ કાબૂમાં નહીં રાખે. આથી કુબેરને સલાહ આપવામાં આવી હતી કે રાવણને લંકા આપો. રાવણે આ રીતે લંકા પર કબજો જમાવ્યો.
લંકાનો રાજા એક મહાન સંગીતકાર હતો, ચાર વેદોમાં જ્ઞાની હતો
રાવણ જેટલો વિદ્વાન હતો તેટલો જ શક્તિશાળી હતો. આ વાતનો અંદાજ એ વાતથી લગાવી શકાય છે કે યુદ્ધમાં રામનું બાણ વાગ્યું તે પછી જ્યારે તેઓ અંતિમ શ્વાસ લઈ રહ્યા હતા ત્યારે ભગવાન રામે સ્વયં લક્ષ્મણને તેમની પાસેથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે કહ્યું હતું. પછી લક્ષ્મણ લંકારાજના માથા પાસે બેઠો. રાવણે લક્ષ્મણને પહેલું જ્ઞાન આપ્યું હતું કે ગુરુ પાસેથી જ્ઞાન જોઈતું હોય તો હંમેશા તેના ચરણોમાં જ બેસી રહેવું જોઈએ. જ્ઞાનની આ પરંપરા આજે પણ ભારતમાં અસ્તિત્વમાં છે.
રાવણ માત્ર સામવેદનો જ નિષ્ણાત નહોતો, પરંતુ તેને અન્ય ત્રણ વેદોનું પણ જ્ઞાન હતું. વેદો એટલે કે પાડા પથને વાંચવાની રીતમાં તેમની નિપુણતા હતી. લંકાના રાજા રાવણે શિવતાંડવ, પ્રકુથા કામધેનુ અને યુધિષ્ઠિર તંત્ર જેવી બધી રચનાઓની રચના કરી હતી. રાવણ સંગીતમાં કોઈથી કમ નહોતો. ધાર્મિક ગ્રંથો બતાવે છે કે રુદ્ર વીણા વગાડવામાં રાવણને મારવું કદાચ કોઈના માટે શક્ય ન હતું. રાવણે વાયોલિન જેવું વાદ્ય જગતને આપ્યું, જેનું નામ રાવણહથ્થા હતું.
