ભારતીય વાયુસેના આજે તેનો 93મો સ્થાપના દિવસ ઉજવી રહી છે. વાયુસેનાની સ્થાપના 8 ઓક્ટોબર, 1932 ના રોજ થઈ હતી, અને ત્યારથી, આ દિવસ દર વર્ષે દેશભરમાં ગર્વ અને આદર સાથે ઉજવવામાં આવે છે. જોકે, આ વર્ષનો વાયુસેના દિવસ એટલા માટે પણ ખાસ છે કારણ કે મે 2025 માં હાથ ધરવામાં આવેલા ઓપરેશન સિંદૂરએ વિશ્વને બતાવ્યું કે ભારતની વાયુ શક્તિ હવે પહેલા કરતાં વધુ સચોટ, આધુનિક અને નિર્ણાયક છે.
ઓપરેશન સિંદૂરએ ભવિષ્યના યુદ્ધનો ચહેરો બતાવ્યો
ઓપરેશન સિંદૂર માત્ર લશ્કરી કાર્યવાહી નહોતી; તે વિશ્વને સંદેશ હતો કે ભારત હવે કોઈપણ પડકારનો ઝડપથી, સચોટ અને તકનીકી રીતે જવાબ આપવા સક્ષમ છે. વાયુસેનાના ડ્રોન, મિસાઇલો અને સ્વદેશી હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીઓએ આ કામગીરીમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. ભારતની ‘આકાશતીર’ પ્રણાલીએ દુશ્મન મિસાઇલોને હવામાં જ નષ્ટ કરી દીધી. આનાથી સાબિત થયું કે ભારત હવે સંપૂર્ણપણે આત્મનિર્ભર છે અને તેની સરહદોનું રક્ષણ કરવા માટે તૈયાર છે. આ કામગીરી એ પણ પ્રતીક કરે છે કે આધુનિક યુદ્ધ ફક્ત બંદૂકોથી જ નહીં, પરંતુ ડેટા, ઉપગ્રહો અને કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા જેવી તકનીકોથી પણ લડવામાં આવશે. વાયુસેના હવે કોઈપણ ખતરાને ટાળવાની ક્ષમતા મેળવવા માટે આ વિસ્તારોમાં તેની સિસ્ટમોને મજબૂત બનાવી રહી છે.
ડ્રોન વાયુસેનાની એક મોટી તાકાત બની રહ્યા છે
ભારતીય સેના, નૌકાદળ અને વાયુસેના ઝડપથી આધુનિકીકરણમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે. તેમની વ્યૂહરચનાઓ હવે એકબીજા સાથે જોડાયેલી છે જેથી કોઈપણ પરિસ્થિતિનો સામૂહિક અને અસરકારક પ્રતિભાવ આપી શકાય. આ માટે, થિયેટર કમાન્ડ સ્થાપિત કરવામાં આવી રહ્યા છે, જે ત્રણેય સેવાઓ વચ્ચે સંકલનને વધુ મજબૂત બનાવે છે. વાયુસેના આ દિશામાં આગળ વધી રહી છે. કમાન્ડ અને નિયંત્રણમાં કૃત્રિમ બુદ્ધિ (AI) નો ઉપયોગ વિસ્તૃત કરવામાં આવી રહ્યો છે. વધુમાં, માનવરહિત હવાઈ વાહનો (UAV), અથવા ડ્રોન, વાયુસેનાની એક નવી તાકાત બની ગયા છે. ભવિષ્યમાં, આ ડ્રોનનો ઉપયોગ યુદ્ધ, દેખરેખ અને રાહત કામગીરી માટે કરવામાં આવશે.
તેજસ Mk-1A, AMCA અને સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ જોવા મળશે
વાયુસેનાનું ભવિષ્ય હવે મેક ઇન ઇન્ડિયા સાથે જોડાયેલું છે. ભારત આગામી વર્ષોમાં ફાઇટર એરક્રાફ્ટમાં સંપૂર્ણપણે આત્મનિર્ભર બનવા તરફ કામ કરી રહ્યું છે. તેજસ Mk-1A, AMCA અને ભારતના પ્રથમ સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ સહિત અનેક સ્વદેશી પ્રોજેક્ટ્સ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા છે. પૂર્ણ થયા પછી, આ પ્રોજેક્ટ્સ ભારતને એવા દેશોના પસંદગીના જૂથમાં સ્થાન આપશે જેઓ પોતાના અત્યાધુનિક ફાઇટર જેટ અને હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીઓ વિકસાવે છે. સંરક્ષણ મંત્રાલય અને વાયુસેના દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલા સહયોગથી આ યોજનાઓને નવી ગતિ મળી છે.
2047 સુધીમાં 60 સ્ક્વોડ્રન રાખવાનું લક્ષ્ય છે.
ભારતીય વાયુસેનાનો ઉદ્દેશ્ય 2047 સુધીમાં 60 સ્ક્વોડ્રન અથવા આશરે 1,100 થી 1,200 ફાઇટર એરક્રાફ્ટની તાકાત રાખવાનો છે, જ્યારે ભારત તેની સ્વતંત્રતાની 100મી વર્ષગાંઠ ઉજવે છે. હાલમાં, વાયુસેના પાસે આશરે 31 સ્ક્વોડ્રન છે, જ્યારે 42 સ્ક્વોડ્રન ન્યૂનતમ તાકાત માનવામાં આવે છે. આ ધ્યેય ભારતના હવાઈ પ્રભુત્વને મજબૂત બનાવવાની એક મોટી વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે. આ યોજના 2047 સુધીમાં આત્મનિર્ભર સંરક્ષણ ઉત્પાદનના ભારતના વિઝનનો એક ભાગ છે.
જૂના જેટ જઈ રહ્યા છે, નવી ટેકનોલોજી આવી રહી છે
વાયુસેનાના વર્તમાન કાફલામાં આશરે 550 થી 600 ફાઇટર એરક્રાફ્ટ છે. જોકે, MiG-21, MiG-23 અને MiG-27 જેવા ઘણા જૂના જેટ હવે નિવૃત્ત થઈ ગયા છે. તેમના સ્થાને નવી પેઢીના આધુનિક એરક્રાફ્ટનો સમાવેશ થઈ રહ્યો છે. વાયુસેના પાસે હાલમાં સ્વદેશી અને વિદેશી બંને પ્રકારના એરક્રાફ્ટ છે, જેમાં સુખોઈ Su-30MKI, MiG-29, મિરાજ 2000, જગુઆર, રાફેલ અને તેજસ Mk-1નો સમાવેશ થાય છે. આમાંથી, સુખોઈ-30 પાસે સૌથી મોટો કાફલો છે, જેમાં 260 થી વધુ એરક્રાફ્ટ છે. રાફેલ અને તેજસ Mk-1A જેવા જેટના આગમનથી વાયુસેનાની સ્ટ્રાઇક ક્ષમતા અનેકગણી વધી ગઈ છે. ભવિષ્યમાં, તેજસ Mk-2 અને AMCA જેવા એરક્રાફ્ટના ઉમેરા સાથે આ તાકાતમાં વધુ વધારો થશે.
