હિંદુ ધર્મના સૌથી પ્રાચીન ગ્રંથોમાંના એક મનુસ્મૃતિને લઈને ફરી વિવાદ થયો છે. વાસ્તવમાં બીએચયુમાં ભગત સિંહ છાત્ર મોરચાના કાર્યકર્તાઓએ મનુસ્મૃતિની પ્રતિકાત્મક કોપી સળગાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. ભગત સિંહ સ્ટુડન્ટ મોર્ચા કહે છે, “25 ડિસેમ્બરે અમે બધા મનુસ્મૃતિ દહન દિવસ પર ચર્ચા કરી રહ્યા હતા. તેનું નેતૃત્વ ડો.ભીમરાવ આંબેડકરે કર્યું હતું. તેને મહાડ સત્યાગ્રહ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટી (બીએચયુ) ફરી ચર્ચામાં છે. ભગતસિંહ છાત્ર મોરચાના કાર્યકરોએ આર્ટસ ફેકલ્ટી સ્ક્વેર ખાતે મનુસ્મૃતિની પ્રતિકાત્મક નકલ સળગાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. પરંતુ તે પહેલા વિદ્યાર્થીઓની ભીડે પિકટિંગ શરૂ કરી દીધી હતી. ભગતસિંહ છાત્ર મોરચાએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ ૨૫ ડિસેમ્બરે મનુસ્મૃતિ દહન દિવસ પર ચર્ચા કરી રહ્યા હતા ત્યારે પ્રોક્ટોરિયલ બોર્ડની એક ટીમ ત્યાં પહોંચી હતી.
મનુસ્મૃતિ દહન દિવસ 97 વર્ષથી ઉજવવામાં આવે છે. તેની શરૂઆત સમાજ સુધારક અને બંધારણ નિર્માતા ડૉ.ભીમરાવ આંબેડકરે કરી હતી. 1927માં મહાડ સત્યાગ્રહ દરમિયાન તેમણે જાતિવાદ અને સામાજિક ભેદભાવનો વિરોધ કરવા માટે પ્રથમ વખત મનુસ્મૃતિની નકલો સળગાવી હતી. આવો જાણીએ આ આંદોલન વિશે.
મહાડ સત્યાગ્રહ કેમ થયો?
મહાડ સત્યાગ્રહ, જે ચાવડાર તલબ સત્યાગ્રહ તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે 20 માર્ચ 1927 ના રોજ મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લાના મહાડ (તે સમયે કોલાબા) ખાતે થયો હતો. આ આંદોલનનું નેતૃત્વ ડો.ભીમરાવ આંબેડકરે કર્યું હતું. આ આંદોલનનો હેતુ દલિત સમાજને જાહેર ચાવડાર ટાંકમાંથી પાણી પીવાનો અને ઉપયોગ કરવાનો અધિકાર આપવાનો હતો.
મનુસ્મૃતિના દહન માટે ખાસ વેદી તૈયાર કરવામાં આવી હતી
ડો.ભીમરાવ આંબેડકર મનુસ્મૃતિનો વિરોધ કરતા હતા. 25 ડિસેમ્બર, 1927ના રોજ તેમણે મહારાષ્ટ્રના કોલાબા જિલ્લાના મહાડમાં મનુસ્મૃતિને જાહેરમાં સળગાવી દીધી હતી. આમ કરીને આંબેડકરે જાતિવાદ અને સામાજિક ભેદભાવનો વિરોધ કર્યો હતો. હકીકતમાં આંબેડકર માનતા હતા કે મનુસ્મૃતિએ જાતિપ્રથાને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું અને સમાજમાં ભેદભાવ ફેલાવ્યો હતો. આ પુસ્તક મહિલાઓ અને દલિતોના શોષણ અને ભેદભાવને યોગ્ય ઠેરવે છે.
અગ્નિકાંડ પહેલા બ્રાહ્મણ સમાજના પ્રતિનિધિ ગંગાધર નીલકંઠ સહસ્રબુદ્ધેએ મનુસ્મૃતિના શ્લોકો અને તેમની સમસ્યાઓ વિશે જણાવ્યું હતું. આ માટે મહાડમાં એક ખાસ વેદી તૈયાર કરવામાં આવી હતી, જેમાં 6 ઇંચ ઊંડો અને 1.5 ફૂટનો ચોરસ ખાડો ખોદવામાં આવ્યો હતો. વેદીમાં ચંદન મૂકવામાં આવ્યું હતું. ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૯૨૭ના રોજ આંબેડકરે સહસ્રબુદ્ધે અને છ દલિત સાધુઓ સાથે મળીને મનુસ્મૃતિનું એક એક પાનું ફાડી નાખ્યું અને તેને આગમાં નાખવાનું શરૂ કર્યું. આ પ્રસંગની યાદમાં મનુસ્મૃતિ દહન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
