પનામા નહેરને 100 વર્ષ પહેલાં એટલાન્ટિક અને પેસિફિક મહાસાગરોને જોડતા વેપાર માટે ખોલવામાં આવી હતી. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ બાદ ફરી ચર્ચામાં છે આ કેનાલ, આવો જાણીએ પનામા કેમ અમેરિકા માટે આટલું મહત્વનું છે.
ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે પનામા નહેરના સંચાલન અને અમેરિકા માટે તેના વ્યૂહાત્મક મહત્વ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે, અને તેને અમેરિકા દ્વારા હસ્તગત કરવાની હાકલ કરી છે. ટ્રમ્પે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર ટિપ્પણીઓમાં જણાવ્યું હતું કે, “પનામા કેનાલ અમેરિકા માટે એક મહત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય સંપત્તિ છે કારણ કે તે અમેરિકાના અર્થતંત્ર અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે.”
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે મોટા ભાગે નહેરનું નિર્માણ કર્યું હતું અને દાયકાઓ સુધી આ માર્ગની આસપાસના વિસ્તારનો વહીવટ સંભાળી લીધો હતો, પરંતુ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને પનામાએ 1977 માં બે કરારો પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેનાથી નહેરને પનામાના સંપૂર્ણ નિયંત્રણમાં પરત ફરવાનો માર્ગ મોકળો થયો હતો. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે 1999 માં આ માર્ગ પરનો અંકુશ સોંપી દીધો હતો. પનામા કેનાલ સપ્લાય ચેઇન માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, જેમાં વૈશ્વિક દરિયાઇ વેપારનો 6 ટકા હિસ્સો તેમાંથી પસાર થાય છે.
આ વિસ્તારમાંથી દર વર્ષે આશરે 14,000 જહાજો પસાર થાય છે, અને એશિયામાંથી કન્ટેનર જહાજોમાંથી ઓટોમોબાઇલ્સ અને વાણિજ્યિક ચીજવસ્તુઓની યુ.એસ.ની આયાત અને યુ.એસ.એ લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ સહિતની ચીજવસ્તુઓની નિકાસ માટે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
100 વર્ષથી ચાલી રહ્યો છે બિઝનેસ
પનામા નહેર, જે 100 વર્ષ કરતા વધુ સમય પહેલા વેપાર માટે ખુલી હતી, તે એટલાન્ટિક અને પેસિફિક મહાસાગરોને જોડે છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અને લશ્કરી પરિવહન માટે એક નવો માર્ગ પૂરો પાડે છે. આ નહેરનું નિર્માણ 20મી સદીના પ્રારંભિક ભાગમાં, યુએસ-સ્પેનિશ યુદ્ધ પછી તરત જ કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ અમેરિકાએ ક્યુબા અને કેરેબિયન તેમજ ફિલિપાઇન્સ પર પોતાની સત્તા વિસ્તારી હતી. તે વ્યાપારી અને લશ્કરી બંને ક્ષમતાઓ સાથે વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે યુ.એસ.ના ઉદયના વિચાર સાથે સંકળાયેલું હતું.
પનામાનું યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ માટે કેટલું મહત્વનું હતું?
અમેરિકા પહેલી વાર બંને મહાસાગરો પર નિયંત્રણ મેળવવા જઈ રહ્યું હતું. યુદ્ધ દરમિયાન તે મહત્વનું હતું, કારણ કે તમે દુશ્મન સાથે ફક્ત સમુદ્ર દ્વારા જ લડ્યા હતા. અમેરિકનો જાણતા હતા કે પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ વહાણોને ઝડપથી ખસેડવા માટે તેમને તેની જરૂર હતી. આ નહેર એ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને પૃથ્વી પરનું સૌથી શક્તિશાળી રાષ્ટ્ર બનાવવાની ભૂ-રાજકીય વ્યૂહરચના હતી.
વળી, તેની આર્થિક અસર પણ ખૂબ જ મોટી હતી. 1890ના દાયકાથી પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ સુધી, વૈશ્વિક વેપાર આજે પણ એટલો જ મહત્વપૂર્ણ હતો, તેથી ખંડમાં પરિવહન માર્ગ હોવો મહત્વપૂર્ણ હતો. યુ.એસ. એક વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે ઉભરી રહ્યું હતું, તેથી યુરોપની જૂની શક્તિઓથી પોતાને અલગ કરવું જરૂરી હતું. અમેરિકા પોતાની જાતને એક વધારે નિઃસ્વાર્થ, વિશ્વ માટે વધારે મદદગાર, એક વધારે ઉન્નત સભ્યતા તરીકે જોવા માગતું હતું.
પનામા પર ચીનની વધી પકડ
અમેરિકામાં લગભગ 40 ટકા કન્ટેનર ટ્રાફિક દર વર્ષે આ નહેરનો ઉપયોગ કરે છે, જ્યારે અમેરિકા પણ પનામા નહેરનો સૌથી મોટો વપરાશકાર છે. 2021 માં, નહેરમાંથી પસાર થતા તમામ જહાજોમાંથી 73 ટકાથી વધુ યુએસ બંદરો તરફ અથવા ત્યાંથી જતા હતા. જો કે, નહેર પર ટ્રમ્પનો ખતરો માત્ર અર્થવ્યવસ્થા સાથે સંબંધિત નથી.
ટ્રમ્પના નિવેદનોમાં ચીનના વધતા પ્રાદેશિક પ્રભાવ વિશે વ્યાપક ચિંતાઓ પણ પ્રતિબિંબિત થાય છે. 2017 માં પનામાએ તાઇવાનને બદલે ચીનને રાજદ્વારી માન્યતા આપ્યા પછી, બેઇજિંગે તેના આર્થિક જોડાણમાં વધારો કર્યો છે, જેમાં નહેરની નજીકના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં નોંધપાત્ર રોકાણનો સમાવેશ થાય છે.
યુએસ સધર્ન કમાન્ડે આ ચીની રોકાણો અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. પીપીસી દ્વારા નહેરના બંને છેડા પરના બંદરો પર ચીનના નિયંત્રણથી આ ચિંતાઓ વધુ તીવ્ર બની છે. પીપીસી હોંગકોંગ સ્થિત કંપની છે, જે બેઇજિંગ સાથે મજબૂત સંબંધો ધરાવે છે. આ નિયંત્રણ ચીનને નહેરની કાર્યક્ષમતા માટે મહત્વપૂર્ણ લોજિસ્ટિક્સ કામગીરી પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ આપે છે.
બાલ્બોઆ અને ક્રિસ્ટોબલ બંદરોના સંચાલન સહિત ચીનની સંડોવણી તેને નહેરની કામગીરીને પ્રભાવિત કરવાની મંજૂરી આપી શકે છે, જે યુ.એસ.ના વાણિજ્ય માટે જોખમ ઉભું કરે છે જે આ માર્ગ પર મોટા પ્રમાણમાં આધાર રાખે છે. આ ઉપરાંત, ચીન નહેરના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં સર્વેલન્સ ટેકનોલોજી સ્થાપિત કરી શકે છે, જેનો ઉપયોગ યુ.એસ. નૌકાદળ અને વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવા માટે થઈ શકે છે.
2021 માં, સેન્ટર ફોર સ્ટ્રેટેજિક એન્ડ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝે ચેતવણી આપી હતી કે ચીનનું વિસ્તરણ આ ક્ષેત્રમાં યુ.એસ.ના હિતો માટે નિર્ણાયક નિર્ણય બિંદુની નજીક આવી રહ્યું છે. અહેવાલ મુજબ અમેરિકાના રાજદૂતે ગયા વર્ષે ચેતવણી આપી હતી કે પરિસ્થિતિ એટલી વણસી ન જોઈએ કે પનામાને અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે પસંદગી કરવી પડશે.
