૨૦૧૩માં સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ બાદ, ચૂંટણી પંચે દરેક ચૂંટણીમાં નોટા (ઉપરોક્તમાંથી કોઈ નહીં) લાગુ કરવાનો નિર્ણય લીધો. તેનો સૌપ્રથમ ઉપયોગ ૨૦૧૩માં રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, છત્તીસગઢ, મિઝોરમ અને દિલ્હીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી દરમિયાન થયો હતો. જ્યારે નોટા ચૂંટણીઓને નોંધપાત્ર રીતે અસર ન કરી શકે, તો પણ તે કોઈપણ મતવિસ્તારના પરિણામ પર શાંતિથી ઊંડી અસર કરી શકે છે.
2020 માં NOTA એ તેની અસર બતાવી
બિહારમાં ભારે મતદાન વચ્ચે, રાજકીય પક્ષોને ચિંતા છે કે નોટા તેમનો ખેલ બગાડી શકે છે. 2020 ની વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામો પર નોટાની નોંધપાત્ર અસર પડી હતી. બિહારમાં 243 બેઠકોની વિધાનસભા છે, અને ઓછામાં ઓછી 30 બેઠકો પર નોટાના મત કરતાં ઓછા માર્જિનથી જીત મળી હતી.
આમાંથી, JDU એ ખૂબ જ સ્પર્ધાત્મક સ્પર્ધામાં 10 બેઠકો જીતવામાં સફળતા મેળવી. એક બેઠક પર, 8,000 થી વધુ મત NOTA ને ગયા. આમ, એવું કહી શકાય કે જો NOTA ન હોત, તો પરિણામ અલગ હોત.
૨૩ બેઠકો પર મતોનું અંતર ૨૦૦૦ થી ઓછું હતું.
છેલ્લી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં, 23 બેઠકો પર ચૂંટણી એટલી નજીક હતી કે જીતનું અંતર 2,000 થી ઓછું હતું. આમાંથી 11 બેઠકો પર, જીત અને હારનું અંતર 1,000 થી ઓછું થઈ ગયું. હિલ્સા બેઠક પર, જીત અને હારનું અંતર ફક્ત 12 મત હતું. હવે, જો આપણે NOTA થી પ્રભાવિત બેઠકો પર નજર કરીએ, તો ભોરે બેઠક પર મતદાનએ બધાને આશ્ચર્યચકિત કરી દીધા.
બેઠક પર નોટાને 8000 મત મળ્યા
ગોપાલગંજ જિલ્લા હેઠળ આવતી ભોરે વિધાનસભા બેઠક પર ફક્ત 462 મતોના નાના માર્જિનથી વિજય મેળવ્યો હતો. નજીકની લડાઈવાળી ચૂંટણીમાં, જનતા દળ યુનાઇટેડ (JDU) એ ડાબેરી પક્ષ CPI(ML)L ને હરાવ્યું. નોંધનીય છે કે, ભોરેમાં પડેલા કુલ મતોમાંથી 2.4 ટકા, એટલે કે 8,010, NOTA માં ગયા, જેના પરિણામે લગભગ 17 ગણો તફાવત થયો. જો આ મતો રાજકીય પક્ષોને ગયા હોત, તો પરિણામ અલગ હોત.
ભોરે ઉપરાંત, બેગુસરાય જિલ્લાની મટિહાની બેઠક પર NOTA એ પણ ભૂમિકા ભજવી હતી. અહીં, લોક જનશક્તિ પાર્ટી (LJP) એ જનતા દળ યુનાઇટેડ (JDU) ને માત્ર 333 મતોના માર્જિનથી હરાવ્યું, જેમાં NOTA ને 6,733 મત મળ્યા, જે 20 ગણા વધારે માર્જિન હતા. જમુઇ જિલ્લાની ચકાઈ બેઠક પર, NOTA ને 6,521 મત મળ્યા, જ્યારે માર્જિન ફક્ત 581 મતોનું હતું. અપક્ષ ઉમેદવાર સુનીલ કુમારે RJD ને હરાવ્યું.
જમુઈ જિલ્લાની 2 બેઠકો પર NOTA ની અસર
જમુઈની બીજી ઝાઝા બેઠક પર પણ NOTA એ ભૂમિકા ભજવી હતી. આ બેઠક JDU ને મળી. જોકે, 1,679 મતોના માર્જિન છતાં, NOTA વિરુદ્ધ 6,278 મત પડ્યા. અરરિયા જિલ્લાની રાણીગંજ બેઠક પર, JDU એ 2,304 મતોના માર્જિનથી જીત મેળવી, પરંતુ જો NOTA વિરુદ્ધ 5,577 મત ન પડ્યા હોત, તો પરિણામ અલગ હોત.
આ એવી બેઠકો છે જ્યાં NOTA ને 5,000 થી વધુ મત મળ્યા, ભલે જીતનું માર્જિન ઓછું હોય. કેટલીક અન્ય બેઠકો પણ છે જ્યાં NOTA ને નોંધપાત્ર સંખ્યામાં મત મળ્યા. મુઝફ્ફરપુર જિલ્લાની સકરા બેઠક પર, JDU એ 1,537 મતોના માર્જિનથી જીત મેળવી, જ્યારે NOTA ને 4,392 મત મળ્યા. વૈશાલી જિલ્લાની રાજા પાકર બેઠક પર, NOTA ને 3,928 મત મળ્યા, જ્યારે જીતનું માર્જિન 1,796 મત હતું.
હિલ્સા બેઠક માત્ર ૧૨ મતોથી હારી ગયા
સિવાન જિલ્લાની બારબીઘા વિધાનસભા બેઠક પર પણ આવી જ સ્પર્ધા જોવા મળી. નોટાને કુલ મતોના ૧.૪ ટકા મતો એટલે કે ૪,૨૩૧ મતો મળ્યા, જેના કારણે ૩,૫૫૯ મતોનો વિજય થયો. સીતામઢી જિલ્લાની પરિહાર બેઠક પર, ભારતીય જનતા પાર્ટી (ભાજપ) ૧,૫૬૯ મતોથી જીતી, જ્યારે નોટાને ૩,૫૯૦ મતો મળ્યા. મુંગેર જિલ્લાની મુંગેર બેઠક પર, ભાજપે પણ ૧,૨૪૪ મતોથી નજીકથી લડાયેલી ચૂંટણી જીતી, જ્યારે નોટાને ૩,૦૭૬ મતો મળ્યા.
આમાં સહરસા જિલ્લાની મહિસી બેઠક, મુઝફ્ફરપુરની કુરહાની બેઠક, બેગુસરાયની બાગવારા બેઠક, કૈમુર જિલ્લાની રામગઢ બેઠક અને નાલંદા જિલ્લાની હિલસા બેઠકનો સમાવેશ થાય છે. હિલસા બેઠક પર બિહાર ચૂંટણીના સૌથી તીવ્ર મુકાબલા જોવા મળ્યા. જનતા વિકાસ પાર્ટીએ એક અપક્ષ ઉમેદવારને હરાવીને માત્ર 12 મતોના માર્જિનથી જીત મેળવી, જ્યારે NOTA ના પક્ષમાં 1,022 મત પડ્યા.
બિહારમાં નોટાનો ક્રેઝ ચાલુ છે.
NOTA લાગુ થયા પછી, બિહારના મતદારો સતત NOTA ને પસંદ કરતા આવ્યા છે. આ દર રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે રહ્યો છે. 2014 ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, બિહારમાં 1.6 ટકા મત NOTA ને પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે 2015 ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં, આ દર વધીને રેકોર્ડ 2.5 ટકા (38,120,124 માન્ય મતોમાંથી 947,279 મત) થયો. જોકે, 2020 ની ચૂંટણીમાં, આ વલણ થોડું ઘટીને 1.7 ટકા (706,502 મત) થયું.
